Arabuluculukta Süreler
Arabuluculukta Süreler / Arabuluculuğun Sürelere Etkisi /Arabuluculukta Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler
Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçirilen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz (HUAK m. 16/2).
İhtiyari Arabuluculukta Sürecin Başlaması ve Sürelerin Durması
Dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması halinde;
Arabuluculuk süreci, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesi konusunda anlaşmaya varılıp bu durumun bir tutanakla belgelendirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. (HUAK m.16)
Arabuluculuk sürecinin işlemeye başladığı tarihten son tutanak tarihine kadar zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemez.
Dava açıldıktan sonra arabulucuya başvurulması halinde;
Mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren süreç işlemeye başlar. (HUAK m.16)
Dava açıldıktan sonra tarafların arabulucuya başvuracaklarını beyan etmeleri durumunda yargılama, mahkemece üç ayı geçmemek üzere ertelenir. Bu süre, tarafların birlikte başvurusu üzerine üç aya kadar uzatılabilir. (HUAK m15/5)
Mahkeme tarafından verilen üç ayda ve sürenin uzaması halinde bu süre zarfında zamanaşımı durur ve hak düşürücü süreler işlemez.
Dava Şartı Arabuluculukta Sürecin Başlaması ve Sürelerin Durması
Dava şartı olan arabuluculuğun söz konusu olduğu hâllerde ise arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez. (HUAK m. 18/A-15)
Sürelerin durmasına ilişkin düzenlemeyi İş Mahkemeleri Kanunu’nda da görmekteyiz. “Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.” (İş Mahkemeleri Kanunu md.3/17)
Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Görev Süresi
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. (HUAK m.18/A-9)
Her ne kadar Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda arabulucunun görevi sonlandırma süresi 3 hafta (arabulucu gerekli görmesi halinde süreyi bir hafta uzatabilir) olarak düzenlense de farklı kanunlarda farklı süreler getirilmiştir. Ayrı ayrı ele almak gerekirse;
- İş Uyuşmazlıklarında : 3+1 hafta (İş Mahkemeleri Kanunu md.3/17)
- Ticari Uyuşmazlıklarda : 6 +2 hafta (Türk Ticaret Kanunu md.5/A-2)
- Tüketici Uyuşmazlıklarında : 3 +1 hafta (HUAK m.18/A-9)
- Ortaklığın Giderilmesine İlişkin Uyuşmazlıklarda : 3 +1 hafta (HUAK m.18/A-9)
- Kira Uyuşmazlıklarında : 3 +1 hafta (HUAK m.18/A-9)
- Kat Mülkiyeti Uyuşmazlıklarında : 3 +1 hafta (HUAK m.18/A-9)
- Komşu Hakkı Uyuşmazlıklarında : 3 +1 hafta (HUAK m.18/A-9)
- Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Kaynaklı Uyuşmazlıklarda : 2 +1 hafta (Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına İlişkin Arabuluculuk Yönetmeliği m.6)
Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Görev Süresinin Başlama Tarihi
Dava şartı arabuluculuk kapsamında ki uyuşmazlıklarda hak düşürücü ve zamanaşımı süreleri arabuluculuk bürosuna başvuru ile durur ancak arabulucunun görev süresi görevlendirildiği tarihte başlar. “Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. (HUAK m. 18/A-9)”
Bu iki süreyi karıştırmamak gerekir. Örneklemek gerekirse; başvurucunun 01.03.2024 tarihinde arabuluculuk bürosuna başvurması ile başvurucu için zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez. Dosya arabulucuya 05.03.2024 tarihinde atanmış olabilir. Bu durumda arabulucunun görev süresi başvuru tarihinde değil, görevlendirme tarihi olan 05.03.2024 tarihinde başlayacaktır. Başvuru tarihi ile arabulucuya atama tarihinde ki farklılık, büronun yoğunluğu veya atama yapılan arabulucu veya arabulucuların görevi kabul etmemesi gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.
Dava Şartı Arabuluculukta Davacının Dikkat Etmesi Gereken Süreler
Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır.
Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir. (İş Mahkemeleri Kanunu md.3/2), (HUAK m. 18/A-15), (Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına İlişkin Arabuluculuk Yönetmeliği m.6)
İşe İade Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Yoluna Başvurma Süresi
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir. (Madde 20 Değişik birinci fıkra: 12/10/2017-7036/11 md.)
Taşınmazın Devrine veya Taşınmaz Üzerinde Sınırlı Ayni Hak Kurulmasına İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk ve Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılma Süresi
Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişlidir. Birinci fıkra kapsamındaki uyuşmazlıklarda, tarafların yazılı olarak kararlaştırması ve arabulucunun bu kararı tutanak altına alması halinde arabulucunun talebiyle, arabuluculuk süreciyle sınırlı olmak ve konulduğu tarihten itibaren üç ayı geçmemek üzere tasarruf yetkisinin kısıtlandığına dair tapu siciline şerh verilir. Bu şerh, tarafların anlaşamaması veya tarafların şerhin kaldırılması konusunda anlaşması halinde arabulucunun talebiyle, üç aylık sürenin sonunda ise kendiliğinden kalkar.
Taraflar taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümü için arabulucuya başvurabilirler. Taşınmaz ile ilgili uyuşmazlıklarda arabuluculuk süreci genelde uzun süren müzakereleri beraberinde getirdiğinden taraflar bu uzun süreçte kötü bir sürprizle karşılaşmak istemezler. Müzakerelerin daha verimli geçmesi, tarafların süreçte kendilerini güvende hissetmeleri ve aynı zamanda arabuluculuk sürecine güven duymalarını sağlamak amacıyla yasa koyucu “taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarda” arabuluculuk süreciyle sınırlı olmak ve konulduğu tarihten itibaren üç ayı geçmemek üzere tasarruf yetkisinin kısıtlandığına dair tapuda şerh verilebilme imkanı getirmiştir.
Elbette ki bu şerh ancak taraflar isterse ve bunu tutağa geçirirlerse arabulucunun talebiyle tapuya işlenebilecektir. Tasarruf yetkisinin kısıtlandığına dair tapuya işlenebilen bu şerhin süresi 3 ayı geçemez. Anlaşmama veya anlaşma halinde arabulucunun talebiyle şerh kaldırılır. Arabulucunun talebi olmasa dahi 3 ay geçtikten sonra kendiliğinden kalkar.
Arabuluculukta Yetki İtirazı ve Süreler
Dava şartı arabuluculuk başvurusu, uyuşmazlığın konusuna göre yetkili mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosuna yapılır. Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz.
Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yetkiye ilişkin belgeleri sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu, dosyayı derhâl ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda en geç bir hafta içinde yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder.
Yetki itirazının kabulü durumunda kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir.
Dava Açılmadan Önce İhtiyati Tedbir veya İhtiyati Haciz Kararı Verilmesi Halinde Arabuluculuk Sürecine İlişkin Süreler
Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir kararı verilmesi hâlinde 6100 sayılı Kanunun 397 nci maddesinin birinci fıkrasında, ihtiyati haciz kararı verilmesi hâlinde ise 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 264 üncü maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen dava açma süresi, arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar işlemez.
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından sonra, başvuran taraf aleyhine uyuşmazlık konusuyla ilgili olarak icra takibi yapılması durumunda, başvuran tarafın bu takibe karşı son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde 2004 sayılı Kanunun 72 nci maddesi uyarınca menfi tespit davası açması ve talep etmesi halinde 2004 sayılı Kanunun 72 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uygulanır.
11.03.2024
Arb.Av.Özlem Özçelik